-Η πόλη μας
Κατηγορία: Ο τόπος μας
Η πόλη μας
Βραχώρι - Αγρίνιο ( λίγο από την ιστορία του )
Το Αγρίνιο στο τέλος του 19ου αιώνα
Βραχώρι - Αγρίνιο ( λίγο από την ιστορία του )
Το Αγρίνιο στο τέλος του 19ου αιώνα
Το Βραχώρι (1836 μετονομάζεται σε Αγρίνιο) τον 19ο αιώνα ήταν μικρή πόλη και στήριζε την οικονομία της κυρίως στην καλλιέργεια της γης. Μετά το 1880 σημειώνεται σημαντική προσπάθεια ανάκαμψης. Ενδεικτικά αναφέρουμε, τη λειτουργία της σιδηροδρομικής σύνδεσης, τη χειροτεχνική έκθεση (1898 ) του συλλόγου «Εργάνη Αθηνά», το γυμναστικό σύλλογο «Ηρακλής». Παράλληλα η πνευματική πολιτιστική κίνηση κάνει την παρουσία της, έστω ανάμεσα στο στενό κύκλο των εγγραμμάτων και εισοδηματιών.
Η εφημερίδα «Τριχωνίς» γράφει με την ευκαιρία της επίσκεψης της βασιλικής οικογένειας στα πλαίσια της χειροτεχνικής έκθεσης:
«Υπό άποψιν εμπορικής κινήσεως το Αγρίνιο σήμερα κατέχει την πρώτην εν τω νομώ θέσιν. Είναι πόλις μικρά μεν εισέτι (7000 κάτοικοι) προοδεύουσα όμως ολοέν χάρις εις την παραγωγήν των καπνών Αγρινίου που έδωσαν αρκετήν ζωήν εις τους κατοίκους και πάντες ζώσιν ανέτως.... Ως πόλις έχει λαμπράν ρυμοτομίαν, πλατείας κομψάς, δρόμους της ανθρωπιάς, δημοτικόν κατάστημα ευάερον, ευρύχωρον, οικίας περιτρυγιρισμένας με πρασινάδα, με δένδρα, με περιβόλια, με τόσα καλά πράγματα, τα οποία παρουσιάζουν εις τον ξένον μια πόλιν οργώσαν, τείνουσα εις πρόοδον. Απόδειξις της σημερινής ακμής και προόδου της πόλεως ταύτης δεν είναι μόνον τα καφενεία και τα ζαχαροπλαστεία της, αλλά οι σύλλογοί της οι υπό φιλοτίμων νέων του Αγρινίου ιδρυθέντες, οι έχοντες γυμναστήριον και τμήμα μουσικόν και φιλαρμονικήν εταιρίαν, όλα έργα ευγενών σκοπών».
Το Αγρίνιο στις αρχές του 20ου αιώνα
Στην αρχή του 20ου αιώνα διαφαίνεται η προσπάθεια οικονομικής προόδου μέσα από την καλλιέργεια του καπνού. Το Αγρίνιο φωτίζεται το 1909, με εγκατάσταση δικτύου ασετιλίνης και το 1911 ιδρύεται το σωματείο των καπνεργατών. Ο δήμος Αγρινίου υποβιβάζεται σε κοινότητα το 1912, την οποία απαρτίζουν οι οικισμοί Αγρινίου, Βελάουστας, Ζαπαντιού, και Σμολιανών (Ελαιόφυτο ). Θα ξαναγίνει δήμος το 1927.
Η πόλη το 1926, όπως την περέγραψε ο Ευθύμιος Χαβέλλας για το λεξικό «Ήλιος»:
«Η πόλις του Αγρινίου εις παλαιοτέραν εποχήν αποτελείτο από κεντρικό πυρήνα πυκνοκατοικημένον ιδία περί την σημερινήν πλατείαν Στράτου, όπου και εσώζετο από τουρκοκρατίας πλάτανος εις την σκιάν του οποίου συνεκεντρώνοντο οι παλαιοί αγρινιώται? Από τας συνοικίας της με οικίας απεχούσας αλλήλων και περιβαλλομένας από δενδροφύτους κήπους και χωράφια, η νέα συνοικία μάλιστα, όπου αι αποθήκαι Παναγοπούλου, ολόκληρος επί γηπέδου ανήκοντος εις την οικογένεια του στρατηγού Τσιμικάλη, ήτο τότε σταφιδάμπελος. Η ανωτέρω συνοικία λέγεται «Καρυά» από την μεγάλην καρυδιάν, η οποία ευρίσκετο όπου αι αποθήκαι Παναγοπούλου κάτωθεν της οποίας εσκιάζοντο και εχόρευον οι εις τον απέναντι στρατώνα, ιδιοκτησίαν και αυτού Τσιμικάλη, στρατωνιζόμενοι εύζωνοι. Άλλαι συνοικίαι του Αγρινίου είναι η Τριανταφυλλιά, περί τον νέον Ναόν του Αγίου Χριστοφόρου, η Μυγδαλούλα συνέχεια αυτής, περί την οδόν την άγουσαν εις το παλαιό Γυμνάσιον και Μαντέμια. Εν συνεχεία προς αυτήν η Φούσκαρη και τα Σουλιώτικα εκτεμένες κυρίως περί του ναού της Μητροπόλεως. Πέραν του σιδηροδρομικού σταθμού ήταν τα μαστόρικα, οικίαι νεόκτισται ξένων, επαγγελομένων ως επί το πλείστον τον τέκτονα.
Γενναίον βήμα δια την ρυμοτομίαν του Αγρινίου έγινε επί δημαρχίας Μιχ. Μπέλλου (1877-1885) ο οποίος έκτισε και οικήματα δια τρία δημοτικά σχολεία. Επίσης και οίκημα νοσοκομείου και δημοτικού καταστήματος. Επίσης και μεταγενέστεροι δήμαρχοι και πρόεδροι κοινότητος ειργάσθησαν δια την ρυμοτομίαν. Διαιρείται υπό οδικής αρτηρίας η οποία διευθύνεται από νότον προς Βορράν διερχόμενη παρά τας τρεις κεντρικάς πλατείας της πόλεως εις δύο τμήματα. Το Β. ανατολικόν και το δυτικόν. Το πρώτον διασχίζεται υπό δυο χειμάρρων οι οποίοι πλημμυρούντες ενίοτε προκαλούν ζημίας, ο ανατολικότερος τούτων σχηματίζεται εκ της ενώσεως εντός της πόλεως δύο άλλων μικροτέρων. Αμφότεροι κατόπιν ενώνονται και ο σχηματιζόμενος χείμαρρος διευθύνεται δια της πεδιάδος προς την λίμνην Λυσιμαχίαν.
Δια την συγκοινωνίαν υπάρχουν επί τούτου πολλαί γέφυραι, μέρος δε του δυτικοτέρου τούτου, το διερχόμενον δια της πλατείας Στράτου και βορειότερον αυτής είναι σκεπασμένον. Το δυτικόν τμήμα της πόλεως διασχίζεται κατά το νότιον άκρον υπό του χειμάρρου «Τσίτα», ο οποίος άρχεται σχηματιζόμενος από νερά κατερχόμενα από Λυκοράχια».
Πρόσφυγες (1922 ? 1924)
Η άφιξη των προσφύγων στο Αγρίνιο διήρκεσε δύο χρόνια (1922-1924). Προέρχονται από τον Πόντο, την Ιωνία και την Καππαδοκία. Έφτασαν εξαθλιωμένοι και ταλαιπωρημένοι, παρέμειναν σε σχολεία και αποθήκες. Οι συνθήκες ήταν τέτοιες που επέτρεψαν την εμφάνιση τύφου. Ο δήμος Αγρινίου από τα περιορισμένα οικονομικά του διέθεσε ένα σημαντικό για εκείνη την εποχή ποσό για τη στέγαση των προσφύγων βορειοδυτικά της πόλης στον Άγιο Κωνσταντίνο. Το 1926 αρχίζει η παράδοση των πρώτων προσφυγικών σπιτιών αλλά ακόμη το 1930 υπήρχαν οικογένειες άστεγες που διέμεναν σε τρεις μεγάλες παράγκες στον «Παλιό Συνοικισμό», επειδή δεν διετίθετο οικοδομήσιμη γη. Στην περιοχή Αγίου Κωνσταντίνου οι πρόσφυγες έχτισαν τέσσερις οικισμούς: Τα Καλύβια, την Ερυθραία, τον Καπέλια και του Αγίου Κωνσταντίνου.
Για να καλυφθεί η ανάγκη εύρεσης οικοπέδου η τότε κυβέρνηση απαλλοτρίωσε το κτήμα των Παπαστράτου έκτασης 54 στεμμάτων. Πρόκειται για το χώρο που σημερινού πάρκου, ο οποίος ανήκε στον Σωτήρη Στάϊκο και στη συνέχεια στο θετό γιο του Κωνσταντίνο Χατζόπουλο. Το πάρκο ήταν χωράφια, τα περισσότερα χέρσα. Οι Αγρινιώτες περίμεναν την υλοποίηση της υπόσχεσης των αδελφών Παπαστράτου για τη δημιουργία σ? αυτό το κτήμα έργων αναψυχής και σχολείων σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ο λαός της πόλης και η δημοτική αρχή εξέφρασαν δυναμικά την αντίθεσή τους στην εγκατάσταση των προσφύγων σ? αυτό το χώρο. Οι πρόσφυγες παραιτήθηκαν από το συγκεκριμένο κτήμα, επειδή δεν ήθελαν να εμπλακούν σε διαμάχες με τους Αγρινιώτες.
Το κλίμα ήταν ήδη βαρύ. Ο ντόπιος πληθυσμός αντιμετώπισε με εχθρότητα και, υπεροψία τους νεοφερμένους, φαινόμενο που παρατηρήθηκε σε όλα σχεδόν τα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Η προκατάληψη απέναντί τους στηρίχτηκε στα φιλοβενιζελικά φρονήματα τους, στην φημολογία ότι θα πάρουν τις θέσεις εργασίας και σε αρκετά άλλα. Οι πρόσφυγες εργατικοί, φιλοπρόοδοι έφεραν νέο πνεύμα στην κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής. Γυναίκες και άντρες δούλεψαν στα καπνομάγαζα και αποτέλεσαν την πρωτοπορία του εργατικού κινήματος. Μετά τον πόλεμο εντάχθηκαν πλήρως στην τοπική κοινωνία. Η συμμετοχή στην αντίσταση, η έξοδος και του ντόπιου γυναικείου πληθυσμού στην εργασία στις καπναποθήκες έφερε ανάμεσα στα άλλα τη διάλυση των προκαταλήψεων.
Το σχέδιο πόλης
Με τον ερχομό των προσφύγων και την οικονομική ανάπτυξη που επέφερε η καλλιέργεια και κυρίως η επεξεργασία και η εμπορία του καπνού, το Αγρίνιο άρχισε να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς (1925-1930). Κρίθηκε αναγκαία η εφαρμογή ενός σχεδίου πόλης, το οποίο θα περιόριζε την άναρχη δόμηση και θα έθετε τις προδιαγραφές να αναδειχθεί η πόλη όπως οι σύγχρονες ευρωπαϊκές. Οι ευεργέτες αδελφοί Παπαστράτου διαβλέποντας αυτή την ανάγκη ανέθεσαν στο μηχανικό Ψιλόπουλο την εκπόνηση μελέτης σχεδίου πληρώνοντας το σημαντικό ποσό των 400 χιλιάδων δραχμών. Το σχέδιο προέβλεπε λεωφόρους, διατηρούσε τον πυρήνα της πόλης και διαμόρφωνε οικιστικούς άξονες στους οποίους θα γίνονταν η επέκταση της πόλης. Για την υλοποίηση του όμως απαιτούνταν η κατεδάφιση και η απαλλοτρίωση πολλών τμημάτων οικοπέδων. Οι αντιδράσεις ξεκίνησαν και το κοινοτικό συμβούλιο ανέθεσε στο μηχανικό Βασιλείου, επιθεωρητή δημοσίων έργων Πατρών, την τροποποίηση του σχεδίου. Και η νέα εκδοχή προέβλεπε κατεδαφίσεις και περικοπές οικοπέδων (1927). Οι νέες αντιδράσεις των θιγομένων πήραν τη μορφή συλλαλητηρίου και έφτασαν και σε ανάθεμα των αδελφών Παπαστράτου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες το κοινοτικό συμβούλιο αναθέτει στο μηχανικό Ραφτόπουλο την εκ νέου τροποποίηση του ήδη τροποποιηθέντος σχεδίου. Ένα χρόνο αργότερα, το 1928, το δημοτικό συμβούλιο αποδέχεται το σχέδιο Ραφτόπουλου. Το σχέδιο αυτό δεν είχε καμιά σχέση με το σχέδιο Βασιλείου. Αποτελούσε διόρθωση, όσο ήταν δυνατό, του Βαυαρικού σχεδίου. Έτσι έχασε το Αγρίνιο την ευκαιρία να γίνει μια σύγχρονη πόλη στο θέμα της ρυμοτομίας και να απαλλαγεί αργότερα από το πρόβλημα της έντονης κυκλοφορίας και της έλλειψης πρασίνου και μεγάλων ανοικτών χώρων κοινής χρήσης.
Ηλεκτροφωτισμός (Φλεβάρης του 1928)
Ο φωτισμός της πόλης με ασετιλίνη κράτησε από το 1909 ως το 1925.Το σύστημα αυτό παρουσίαζε πολλές δυσκολίες. Ο φωτισμός ήταν πολύωρος και επαρκής μόνο στο κέντρο. Στην κεντρική πλατεία (Μπέλλου) υπήρχε πεντάφωτος φανός σε στύλο από χυτό μέταλλο και κατάκοσμο, που στηριζόταν σε με μαρμάρινη βάση με ανάγλυφη διακόσμηση.
Ηδη από το 1917 γίνεται προσπάθεια ηλεκτροφωτισμού της πόλης και τελικά μετά από τέσσερα χρόνια υπογράφεται η σύμβαση με τη γαλλική εταιρία Λουδοβίκου Μαρτέλ η οποία δεν αποδείχθηκε καλός συνεργάτης. Μπροστά στον κίνδυνο διακοπής των εργασιών οι αδελφοί Παπαστράτου αναλαμβάνουν τη χρηματοδότηση και συνέχιση του έργου (1927). Ο πεντάφωτος φανός αφαιρέθηκε γιατί δεν εναρμονιζόταν με τον ηλεκτρισμό. Ένα κομμάτι της ιστορίας της πλατείας χάθηκε.
Καπνά Αγρινίου
Η καπνοκαλλιέργεια στο Αγρίνιο υπάρχει τουλάχιστον από το 17Ο αιώνα, όμως κυρίως μετά το 1910, επεκτείνεται και κυριαρχεί τα εξαιρετικά κάπνα, (μυρωδάτα) πωλούνταν σε υψηλές τιμές, τονώνοντας την τοπική οικονομία και ανακόπτοντας την υπερπόντια μετανάστευση. Το 1920 αναφέρεται η ύπαρξη στο Αγρίνιο 22 καπνεργατικών οίκων εξαγωγής, γεγονός που προϋποθέτει μεγάλες μονάδες αποθήκευσης επεξεργασίας και δεματοποίησης του καπνού στις σημαντικότερες εγκαταστάσεις: Αφοι Παπαστράτου, Αφοι Παπαπέτρου, Αφοι Παναγοπούλου, Ηλία Ηλιού, Καμποσιώρα, Κόκκαλη,? Generale? (οδός Ηλίού).Το Αγρίνιο ζει από τον καπνό. Εκατοντάδες εργατών, προερχόμενοι, μετά το 1923, οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες, απασχολούνται στα καπνομάγαζα .
Το 1911 ιδρύεται το σωματείο των καπνεργατών ?Η αλληλοβοήθεια?, το οποίο πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Αγρινίου το 1918. Οι συνδικαλιστικοί αγώνες των καπνεργατών-τριών ήταν μαζικοί.
Αιτήματα: Καλύτερο ημερομίσθιο και απαγόρευση εξαγωγής ακατέργαστων καπνών.
Η είσοδος των καπνών? μυρωδάτο Αγρινίου? στις Ευρωπαϊκές αγορές και των τσεμπελιών στην εσωτερική αγορά και η εγκατάσταση του προσφυγικού στοιχείου βοήθησαν την πόλη να αναδειχθεί σε οικονομικό κέντρο. Η επέκταση της καλλιέργειας του καπνού, ανέβασε το εισόδημα των παραγωγών και έδωσε εργασία σε χιλιάδες εργάτες. Μόνιμες βιομηχανικές εγκαταστάσεις δυστυχώς δεν υπήρχαν με αποτέλεσμα η κρίση της αγοράς καπνού, να οδηγεί στην ανεργία το εργατικό δυναμικό της πόλης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο αντίκτυπος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929 που ξεσπά στην Ελλάδα δυο χρόνια αργότερα. Το 1931 τα καπνά μένουν απούλητα, σαπίζουν στα σπίτια των παραγωγών. Αυτό επαναλαμβάνεται για δυο χρόνια ακόμα. Πολλά καπνομάγαζα κλείνουν, χρεοκοπούν και οι εργάτες μένουν άνεργοι. Η οικονομία της χώρας παραλύει. Η χρυσή εποχή του καπνού πέρασε. Το κράτος ανέλαβε να εξαγοράσει σε χαμηλές τιμές ορισμένη ποσότητα καπνών, ενώ αλλά κάηκαν.
Η οικονομική κάμψη άργησε να ξεπεραστεί, μεσολάβησαν ο πόλεμος του 40, η κατοχή, ο εμφύλιος. Μετά το `50 θα αρχίσει σχετική ανάκαμψη.
«Τόγκα»
Το 1910 εφαρμόζεται για πρώτη φορά στο Αγρίνιο το σύστημα της επεξεργασίας καπνών σε «Τόγκα» το οποίο δίνει ομοιομορφία και σταθερή ποιότητα στα χαρμάνια, αλλά περιορίζει τις δαπάνες σ` εργατικό προσωπικό.
Το 1920 αρχίζει η σύγκρουση για την ?Τόγκα? ανάμεσα σε καπνεργάτες και εργοδότες. Στην «Τόγκα» χρησιμοποιούνταν γυναίκες που αμείβονταν λιγότερο και οι άνδρες εργάτες έμειναν άνεργοι. Αποτέλεσμα αναταραχής ήταν η εταιρεία Παπαστράτου ν` αποσυρθεί δυο χρόνια από την αγορά ώσπου το 1922 η κυβέρνηση κατάργησε με νόμο την «Τόγκα». Ο νόμος τρία χρόνια αργότερα κρίθηκε αντισυνταγματικός και αποσύρθηκε.
Καπνεργάτες ? Απεργιακοί αγώνες
Η μεγάλη προσφορά εργασίας, κυρίως γυναικείας, μετά την εγκατάσταση των προσφύγων, κατέβασε τα μεροκάματα. Το 1926 οι άνδρες αμείβονται με 85 δρχ., οι γυναίκες με 37 δρχ. Οι ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας, η συχνά σκληρή συμπεριφορά επιστατών (εκβιασμός για την πρόσληψη) δημιουργούσαν μόνιμη αντιδικία με τους εργοδότες. Το 1925 ιδρύθηκε το Τ.Α.Κ. ταμείο ασφάλισης των καπνεργατών (ιατροφαρμακευτική περίθαλψη - βοήθημα ανεργίας). Η επέκταση του Τ.Α.Κ. και στους καπνεργάτες του Αγρινίου ήταν ένα από τα σοβαρότερα αιτήματα των εργατών. Η απασχόληση του καπνού ήταν εποχική (Απρίλιος ? Οκτώβριος) και οι εργοδότες επιδοτούσαν τους εργαζόμενους τους μήνες της ανεργίας. Όταν όμως ήρθαν οι πρόσφυγες, λόγω της μεγάλης προσφοράς εργατικού δυναμικού, αυτό σταμάτησε.
Απεργία Καπνεργατών 1926
Οι καπνεργάτες ζητούν αύξηση. Η εργοδοσία αρνείται και το σωματείο κήρυξε απεργία το Σάββατο 31 Ιουλίου.
Δύο χιλιάδες καπνεργάτες (15 χιλιάδες ο πληθυσμός της πόλης) απεργούν 8 μέρες και η οικονομία του Αγρινίου δέχεται τις επιπτώσεις. Το Σάββατο, 7 Αυγούστου ζητήθηκε από τους απεργούς και δόθηκε άδεια για συγκέντρωση, το πρωί της Δευτέρας 9 Αυγούστου στο χώρο της Αγίας-Σωτήρας που τότε θεωρούνταν ?εκτός πόλεως?. Στις 6 το πρωί άρχισε η συγκέντρωση (πρωτοφανής για το Αγρίνιο μαχητική με συνθήματα και μαύρες σημαίες) και αφού ακούστηκαν αρκετοί ομιλητές, που υποστήριζαν τη συνέχιση του απεργιακού αγώνα, τελείωσε μια ώρα αργότερα.
Ισχυρή δύναμη της χωροφυλακής φρόντισε να επιτηρεί τη συγκέντρωση. Ένα τμήμα χωροφυλακής στάθμευσε περίπου στη δεξιά γωνία Παπαστράτου και Κιλκίς και ένα δεύτερο στο τέρμα Παπαστράτου και στρατιωτικό τμήμα στο εξοχικό κέντρο Χαραυγή (δίπλα στο εργατικό κέντρο) προς του Πολυχρόνη (αρχές Ηρώων Πολυτεχνείου).
Με το τέλος της συγκέντρωσης ένα τμήμα απεργών οδεύει προς την οδό Παπαστράτου. Στο σημείο όπου σήμερα το περίπτερο, μια ομάδα γυναικών συναντά τη χωροφυλακή. Ο επικεφαλής ανακοινώνει ότι μόνο ανά δυο μπορούν να μπουν στην πόλη. Οι εργάτριες δηλώνουν ότι δεν διαδηλώνουν, δημιουργείται ένταση και ο διοικητής χωροφυλακής Ζαμπετάκης δίνει διαταγή να πυροβολήσουν στον αέρα. Στο χαλασμό που ακολούθησε (πυροβολισμοί και ευζώνων)σκοτώθηκε η εγκυμονούσα Βασιλική Γεωργατζέλη από τον Άγιο Κωνσταντίνο (ξεψύχησε μπροστά στο σπίτι του Πανουργιά) και ένα νεαρό παιδί ο Θεμιστοκλής Καρανικόλης πέφτει νεκρός απέναντι από το περίπτερο. Οι απεργοί φωνάζοντας φωτιά - φωτιά διασπούν τη ζώνη των στρατιωτών και μέσω της οδού Ηρώων Πολυτεχνείου φτάνουν στην πλατεία Στράτου, όπου μα την παρέμβαση εκπροσώπων του δήμου (Λ. Τσιτσιμελή) τα πνεύματα ηρεμούν. Η κηδεία των θυμάτων γίνεται τελικά στον Άγιο Δημήτριο. Η απεργία συνεχίστηκε για σαράντα μέρες ακόμη. Δεν υπάρχουν στοιχεία για το πώς λύθηκε.
Μάης 1929 κινητοποιήσεις καπνεργατών με αιτήματα σχετικά με το ταμείο ασφάλισης καπνεργατών.
Σεπτέμβριος 1929: απεργία: κλείσιμο γραφείου Τ.Α.Κ. αίτημα η καθυστέρηση
καταβολής του επιδόματος ανεργίας
Οκτώβριος 1929: αιματηρά επεισόδια
Στην πλατεία Σουλίου βρίσκονταν η εργατική λέσχη. Η χωροφυλακή μπαίνει στην αυλή του κτιρίου για να απαγορεύσει τη συνεδρίαση της διοίκησης του Σωματείου καπνεργατών. Στις συγκρούσεις που ακολούθησαν τραυματίζονται σοβαρά 2 χωροφύλακες από πυροβολισμούς (ο επικεφαλής χωροφυλακής Δημητρόπουλος) και τρεις καπνεργάτες ελαφρά. Ακολούθησαν συλλήψεις.
Το σωματείο των καπνεργατών διασπάστηκε το 1930 με σχεδόν καθολική συμμετοχή. Ο Μεταξάς έρχεται. Αυτή ήταν η τελευταία απεργία που κλείνει τους αγώνες της χρυσής εποχής του καπνού για το Αγρίνιο.
Ο Τελάλης
Ο Κώστας Μπακολίτσας υπήρξε για δεκαετίας το «μέσο ενημέρωσης» των Αγρινιωτών. Στην αρχή η ενημέρωση είχε την ακόλουθη γραφική μορφή. Ο Κ. Μπακολίτσας στα κεντρικά σημεία της πόλης ανέβαινε σε μια καρέκλα και έπαιζε την τρομπέτα του. Γύρω του μαζεύονταν κόσμος για να ακούσει τι θα ανακοινωθεί Τότε ξεκινούσε την ενημέρωση ο τελάλης με το «Ακούσατε! Ακούσατε....»
Είχε στεντόρεια φωνή, ευστροφία και καλλιεργημένο λόγο. Αποφάσισε να γίνει κήρυκας μετά την αποφοίτησή του από το σχολαρχείο. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούσε αυτοκίνητο και μικρόφωνο για να περνάει τις γειτονιές. Είναι ο τελάλης Χριστόφορος Ζάχος. Αυτοσχεδίαζε υπέροχα. Ενώ διαλαλούσε π.χ. ένα αγώνα του Παναιτωλικού παρέμβαλλε στο κείμενό του σχόλια, πειράγματα ή διαφημίσεις των καταστημάτων από τα οποία περνούσε.
Χαρακτηριστικά: «Στον κινηματογράφο... η συγκλονιστική περιπέτεια «Υπεράνω υποψίας»!! Εδώ οι μεζέδες! Χαλβατζής! Η περιπέτεια με την...Ζαν-Μαρία Βολοντέ. Εδώ οι μεζέδες!»
Περνώντας έξω από τον κινηματογράφο Ρεξ:
«Μετά από τον αγώνα θα πάμε όλοι στον κινηματογράφο Ρεξ. Τ? ακούς, Νώντα (ιδιοκτήτης); Πλήρωσε και καμιά διαφήμιση.»
Χαλκούνια
Τη Μεγάλη Παρασκευή παλιότερα κατά την περιφορά των επιταφίων και συγκεκριμένα στο σημείο συνάντησης των επιταφίων των ενοριών υπήρχε η συνήθεια να καίγονται χαλκούνια.(χάρτινοι κύλινδροι γεμισμένοι με μπαρούτι που περιέχει ρινίσματα σιδήρου και γι΄ αυτό όταν καίγονται πετούν σπίθες σε μεγάλο ύψος με τη μορφή ενός πίδακα)
Οι χαλκουνάδες φορούσαν κάπες ή μανδύες βρεγμένες και κάτω από αυτές είχαν τους σάκους με τα χαλκούνια. Αρχικά τα «πέταγαν», τα άφηναν ελεύθερα και δημιουργούσαν πανικό, κυρίως στο αντίπαλο στρατόπεδο δηλαδή τους χαλκουνάδες της άλλης ενορίας, επειδή θρηνήθηκαν αρκετά θύματα καθιερώθηκε να τα κρατούν στο χέρι. Κάθε ενορία είχε τους χαλκουνάδες της. Μάλιστα προσπαθούσαν να «νικήσουν» μένοντας τελευταίοι στο χώρο της πλατείας κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Ακολουθούσαν την περιφορά του Επιταφίου από την εκκλησία (ναό) ως το σημείο συνάντησης των επιταφίων, ρίχνοντας χαλκούνια.
Παρά το γεγονός ότι αστυνομικές διατάξεις απαγόρευαν τα χαλκούνια, οι χαλκουνάδες επέμεναν. Στο κόστος κατασκευής των χαλκουνιών συνυπολόγιζαν και το ποσό για ενδεχόμενη καταδίκη. Οι χαλκουνάδες σε παρέες ξεκινούσαν την προετοιμασία τους μήνες νωρίτερα. Οικογένειες, φίλοι συγκεντρώνονταν σε αποθήκες ή άλλους χώρους και με μαστοριά και προσοχή τα κατασκεύαζαν για να είναι έτοιμοι τη Μεγάλη Παρασκευή.
Το έθιμο διατηρείται ως τις μέρες μας. Τώρα στην κεντρική πλατεία δεν συναντιούνται οι επιτάφιοι αλλά οι χαλκουνάδες του Αγίου Χριστοφόρου(πλατεία καραπανέικα) συνεχίζουν.
Ο χαλκουνοπόλεμος
Οι επιτάφιοι όλων των ενοριών περνούσαν από την κεντρική πλατεία, κι οι χαλκουνάδες, σαν τιμητική φρουρά, πήγαιναν μπροστά, κρατώντας στα χέρια τα αναμμένα χαλκούνια, που ήταν επικίνδυνα. Πολλές φορές, όταν δεν ήταν καλογεμισμένα, ή όταν το μίγμα από τις μπαρούτες δεν πετύχαινε, έσκαγαν στα χέρια τους και δεν έλειπαν τα τυχήματα, καμιά φορά και θανατηφόρα.
Πολλές φορές τύχαινε να διασταυρωθούν στην πλατεία οι επιτάφιοι των δυο αντίθετων ομάδων. Έδειχναν πάντα τον πρεπούμενο σεβασμό μεταξύ τους, και προσπαθούσαν η κάθε ομάδα να κάνει καλύτερη επίδειξη, ανάβοντας και κρατώντας στα χέρια πιο πολλά χαλκούνια.
Όταν όμως είχαν πια περάσει από την πλατεία οι επιτάφιοι όλων των ενοριών, τότε οι δυο ομάδες έπιαναν θέσεις, από τις δυο μεριές, κι άρχιζε η μεγάλη μάχη, με επιθέσεις και αντεπιθέσεις και όταν πια έφτανε σε σημείο κρίσιμο, γίνονταν και προσπάθειες κυκλωτικών κινήσεων, και τότε η ομάδα που έμενε κυρίαρχη στην πλατεία ήταν νικήτρια. ΄Όπως θυμούμαι, πάντα νικούσαν τα « Βραχωρτάκια». Σ αυτά ανήκα κι εγώ, αλλά ήμουν μόνο οπαδός θεατής, γιατί βρωμούσε μπαρούτι. Και φρόντιζα να παίρνω θέση τέτοια που να μπορώ να το σκάω εύκολα, όταν μας κυνηγούσαν τα χαλκούνια, όχι μόνο της αντίθετης ομάδας, αλλά και της δικής μας, που τύχαινε κάποτε να γυρίζουν προς τα πίσω ξεφεύγοντας από τα χέρια των χαλκουνάδων.
Τη Μεγάλη Παρασκευή παλιότερα κατά την περιφορά των επιταφίων και συγκεκριμένα στο σημείο συνάντησης των επιταφίων των ενοριών υπήρχε η συνήθεια να καίγονται χαλκούνια.(χάρτινοι κύλινδροι γεμισμένοι με μπαρούτι που περιέχει ρινίσματα σιδήρου και γι΄ αυτό όταν καίγονται πετούν σπίθες σε μεγάλο ύψος με τη μορφή ενός πίδακα)
Οι χαλκουνάδες φορούσαν κάπες ή μανδύες βρεγμένες και κάτω από αυτές είχαν τους σάκους με τα χαλκούνια. Αρχικά τα «πέταγαν», τα άφηναν ελεύθερα και δημιουργούσαν πανικό, κυρίως στο αντίπαλο στρατόπεδο δηλαδή τους χαλκουνάδες της άλλης ενορίας, επειδή θρηνήθηκαν αρκετά θύματα καθιερώθηκε να τα κρατούν στο χέρι. Κάθε ενορία είχε τους χαλκουνάδες της. Μάλιστα προσπαθούσαν να «νικήσουν» μένοντας τελευταίοι στο χώρο της πλατείας κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Ακολουθούσαν την περιφορά του Επιταφίου από την εκκλησία (ναό) ως το σημείο συνάντησης των επιταφίων, ρίχνοντας χαλκούνια.
Παρά το γεγονός ότι αστυνομικές διατάξεις απαγόρευαν τα χαλκούνια, οι χαλκουνάδες επέμεναν. Στο κόστος κατασκευής των χαλκουνιών συνυπολόγιζαν και το ποσό για ενδεχόμενη καταδίκη. Οι χαλκουνάδες σε παρέες ξεκινούσαν την προετοιμασία τους μήνες νωρίτερα. Οικογένειες, φίλοι συγκεντρώνονταν σε αποθήκες ή άλλους χώρους και με μαστοριά και προσοχή τα κατασκεύαζαν για να είναι έτοιμοι τη Μεγάλη Παρασκευή.
Το έθιμο διατηρείται ως τις μέρες μας. Τώρα στην κεντρική πλατεία δεν συναντιούνται οι επιτάφιοι αλλά οι χαλκουνάδες του Αγίου Χριστοφόρου(πλατεία καραπανέικα) συνεχίζουν.
Ο χαλκουνοπόλεμος
Οι επιτάφιοι όλων των ενοριών περνούσαν από την κεντρική πλατεία, κι οι χαλκουνάδες, σαν τιμητική φρουρά, πήγαιναν μπροστά, κρατώντας στα χέρια τα αναμμένα χαλκούνια, που ήταν επικίνδυνα. Πολλές φορές, όταν δεν ήταν καλογεμισμένα, ή όταν το μίγμα από τις μπαρούτες δεν πετύχαινε, έσκαγαν στα χέρια τους και δεν έλειπαν τα τυχήματα, καμιά φορά και θανατηφόρα.
Πολλές φορές τύχαινε να διασταυρωθούν στην πλατεία οι επιτάφιοι των δυο αντίθετων ομάδων. Έδειχναν πάντα τον πρεπούμενο σεβασμό μεταξύ τους, και προσπαθούσαν η κάθε ομάδα να κάνει καλύτερη επίδειξη, ανάβοντας και κρατώντας στα χέρια πιο πολλά χαλκούνια.
Όταν όμως είχαν πια περάσει από την πλατεία οι επιτάφιοι όλων των ενοριών, τότε οι δυο ομάδες έπιαναν θέσεις, από τις δυο μεριές, κι άρχιζε η μεγάλη μάχη, με επιθέσεις και αντεπιθέσεις και όταν πια έφτανε σε σημείο κρίσιμο, γίνονταν και προσπάθειες κυκλωτικών κινήσεων, και τότε η ομάδα που έμενε κυρίαρχη στην πλατεία ήταν νικήτρια. ΄Όπως θυμούμαι, πάντα νικούσαν τα « Βραχωρτάκια». Σ αυτά ανήκα κι εγώ, αλλά ήμουν μόνο οπαδός θεατής, γιατί βρωμούσε μπαρούτι. Και φρόντιζα να παίρνω θέση τέτοια που να μπορώ να το σκάω εύκολα, όταν μας κυνηγούσαν τα χαλκούνια, όχι μόνο της αντίθετης ομάδας, αλλά και της δικής μας, που τύχαινε κάποτε να γυρίζουν προς τα πίσω ξεφεύγοντας από τα χέρια των χαλκουνάδων.
Προέλευση του εθίμου
Ο Θ. Θωμόπουλος στο βιβλίο του «Το Αγρίνιο» αναφέρει ότι το έθιμο ξεκίνησε την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Οι Εβραίοι (200 περίπου οικογένειες ) και οι χριστιανοί της πόλης βρίσκονταν σε οικονομικό ανταγωνισμό. Οι Εβραίοι στην περιφορά των επιταφίων διείσδυσαν στην πομπή και βιαιοπραγούσαν κατά των Τούρκων ( π.χ λιθοβολούσαν Τουρκικά σπίτια θέλοντας να δείξουν στους Τούρκους ότι αυτές οι θρησκευτικές εκδηλώσεις μπορεί να εξελιχθούν σε επαναστατική πράξη.) Οι ΄Έλληνες πήραν άδεια απ την Τούρκικη διοίκηση να χρησιμοποιούν τα χαλκούνια κάνοντας ζώνη ασφαλείας γύρω από την πομπή του Επιταφίου και αποτρέπονταν έτσι το πλησίασμα των Εβραίων.
Ο Θ. Θωμόπουλος στο βιβλίο του «Το Αγρίνιο» αναφέρει ότι το έθιμο ξεκίνησε την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Οι Εβραίοι (200 περίπου οικογένειες ) και οι χριστιανοί της πόλης βρίσκονταν σε οικονομικό ανταγωνισμό. Οι Εβραίοι στην περιφορά των επιταφίων διείσδυσαν στην πομπή και βιαιοπραγούσαν κατά των Τούρκων ( π.χ λιθοβολούσαν Τουρκικά σπίτια θέλοντας να δείξουν στους Τούρκους ότι αυτές οι θρησκευτικές εκδηλώσεις μπορεί να εξελιχθούν σε επαναστατική πράξη.) Οι ΄Έλληνες πήραν άδεια απ την Τούρκικη διοίκηση να χρησιμοποιούν τα χαλκούνια κάνοντας ζώνη ασφαλείας γύρω από την πομπή του Επιταφίου και αποτρέπονταν έτσι το πλησίασμα των Εβραίων.